Zwakte in Duitsland en Oostenrijk veroorzaakt groeiverschillen in Oost-Europa

De flash-ramingen van de reële bbp-groei in Centraal- en Oost-Europa bevestigden dat de volatiliteit van deze belangrijke economische data hoog blijft in het post-covid-tijdperk. Dit leidt vaak tot verrassende resultaten, maar ook tot aanzienlijke herzieningen van eerdere cijfers. Dit was bijvoorbeeld het geval voor de bbp-cijfers van het derde kwartaal voor Hongarije, Roemenië en Polen. In het geval van Hongarije is de tijdreeks aanzienlijk herzien sinds begin 2021, waarbij het nieuwe groeipad er nu veel gelijkmatiger uitziet. Bovendien suggereert de nieuwe herziene bbp-reeks dat het ergste waarschijnlijk achter de rug is voor de Poolse economie. Volgens de huidige bbp-reeks bereikte de Poolse economie eind 2022 immers al haar dieptepunt en is ze sindsdien drie kwartalen op rij onafgebroken gegroeid.

Als we de groeidynamiek in de Centraal- en Oost-Europese landen vergelijken, valt de relatieve achterstand van de Tsjechische economie op ten opzichte van de duidelijke koplopers, traditioneel Polen en Bulgarije (zie figuur COE1). De Tsjechische economie is de afgelopen kwartalen min of meer gestagneerd en Hongarije is de enige Oost-Europese economie die de afgelopen kwartalen ook minder goed heeft gepresteerd. Uit nieuwe bbp-cijfers voor het derde kwartaal van 2023 blijkt echter dat Tsjechië de enige Oost-Europese economie was die in dat kwartaal een negatieve groei liet zien. Wat is de oorzaak?

Een verklaring kan liggen in het relatief strakkere monetaire en budgettaire beleid, wat bijvoorbeeld duidelijk wordt als we het economische beleid van Polen vergelijken met dat van de Tsjechische regering of de Tsjechische Nationale Bank (CNB). Er spelen echter ook externe factoren mee, die voortvloeien uit de territoriale structuur van de buitenlandse handel in de afzonderlijke Oost-Europese landen. Naar onze mening is de belangrijkste differentiërende externe factor (in termen van groei in Oost-Europa) wellicht de verschillende blootstelling aan de Duitse economie. Zoals bekend (zie het deel over de eurozone) doet de Duitse economie het al enige tijd niet goed en is de correlatie tussen de Tsjechische bbp-groei en de Duitse groei het hoogst van alle Oost-Europese landen.

Bovendien is de sterke band met het stagnerende Duitsland niet de enige reden waarom Tsjechië minder goed presteerde dan zijn Oost-Europese collega's. Het andere krimpende land in de regio waarmee Tsjechië het nauwst verbonden is, is zijn zuidelijke buur Oostenrijk. De economische krimp van Oostenrijk in het vorige kwartaal bedroeg 0,6% , één van de slechtste resultaten in de EU. Als we dus kijken naar de blootstelling van Oost-Europese landen aan Duitsland en Oostenrijk samen, is Tsjechië veruit het meest verbonden met de stagnerende Duitstalige landen in Centraal-Europa (zie figuur COE2). Het is dan ook niet verwonderlijk dat de trage groei van de Tsjechische economie de negatieve ontwikkelingen in Duitsland en Oostenrijk in veel grotere mate weerspiegelt.

Wat brengt de toekomst? We verwachten dat deze trends zich de rest van het jaar zullen voortzetten, waarbij Duitsland (samen met Oostenrijk) op de rand van een recessie blijft. Dit zal de ontkoppeling van de groei tussen Tsjechië en de rest van Oost-Europa dit kwartaal blijven ondersteunen. Tegen 2024 zou het er iets beter moeten uitzien voor Duitsland (en ook voor de eurozone als geheel), wat ook zou moeten leiden tot minder variabiliteit in de groeicijfers tussen de Oost-Europese landen.