Regionale vooruitzichten weinig veranderd ondanks besmetting van wereldwijde obligatieverkoop

De verkoopgolf die begon op de Amerikaanse obligatiemarkt en oversloeg naar de wereldwijde aandelenmarkten, trof ook de Centraal-Europese regio. Niet alleen de regionale obligatie- en aandelenmarkten staan onder druk, maar ook de valutamarkten, dit keer verrassend geleid door de (fundamenteel gezonde) Poolse zloty.

Hoewel de verschuiving in de rentecurves ons ertoe heeft bewogen de prognoses voor de lange(re)termijnrentes bij te stellen, hebben we onze vooruitzichten voor de beleidsrentes in Centraal-Europa ongewijzigd gelaten. De reden is dat de feitelijke macrocijfers sterk overeenkomen met onze verwachtingen en er geen reden is om onze vooruitzichten voor de regionale (COE) economieën te wijzigen. In dit opzicht lijkt het verstandig om de bbp-cijfers voor het eerste kwartaal van dit jaar af te wachten alvorens eventuele wijzigingen aan te brengen.

Politieke impasse in Bulgarije kan toetreding tot euro vertragen

Na minder dan een jaar van ‘normaal’ bestuur bevindt Bulgarije zich weer in een pre-verkiezingssituatie. De volgende, vervroegde parlementsverkiezingen zullen samen met de verkiezingen voor het Europees Parlement op 9 juni plaatsvinden. De laatste regering werd gekozen op 6 juni 2023 met de steun van de pro-Atlantische coalitie tussen GERB-SDS en PP-DB. Er was een overeenkomst gesloten dat Nikolaj Denkov premier (PP-DB) zou zijn voor negen maanden. De post zou voor de volgende negen maanden worden overgenomen door Maria Gabriel (GERB-SDS). Zoals overeengekomen nam Denkov ontslag, maar de partners werden het niet eens over de prioriteiten en de samenstelling van de regering van Gabriel. Volgens de regels van de grondwet, geamendeerd door de coalitiepartners, benoemde de president een overgangsregering (uit een lijst van mogelijke kandidaten), terwijl het parlement bleef functioneren (volgens de amendementen). De problematische bestuurbaarheid van het land zal evenwel waarschijnlijk ook na de vervroegde verkiezingen blijven bestaan, gezien de peilingen en de rode lijnen tussen de partijen. Het is erg waarschijnlijk dat de overgangsregering langer zal regeren.

De politieke instabiliteit bemoeilijkt het voeren van een doelgericht nationaal beleid aanzienlijk. Zo zal het bereiken van volledig lidmaatschap van Schengen en de eurozone allicht tijd kosten, aangezien beide duidelijke prioriteiten en gerichte stappen impliceren om deze te bereiken. Meer in het bijzonder lijkt het idee van de regering-Denkov om in de herfst een convergentieverslag op te stellen en midden 2025 lid te worden van de eurozone momenteel niet erg realistisch meer. Als Bulgarije erin slaagt om aan de criteria inzake inflatie en begrotingstekort te voldoen, is het EMU-lidmaatschap op 1 januari 2026 alsmaar overtuigender.

Slowakije loopt risico van nieuwe kredietverlaging

De risicopremie op Slowaakse overheidsobligaties heeft het hoogste niveau bereikt sinds de ECB begon met de normalisering van het monetaire beleid na de pandemie in 2020. De toename van de kredietspread is niet alleen te wijten aan de geleidelijke verkrapping van het monetaire beleid, maar ook aan het soepele binnenlandse begrotingsbeleid. De rentewijziging van negatief naar ongeveer 4,5% heeft geleid tot een aanzienlijke toename van de rentelasten voor de overheid. Sinds de toetreding tot de eurozone liep de bruto overheidsschuld op van 28,6% van het bbp (2008) tot 56% (2023) (zie figuur COE1). Het hoogste niveau van de schuldgraad werd bereikt in 2021 op het niveau van 61,1 %van het bbp, maar dit was voornamelijk te wijten aan de pandemie. Daarna nam de schuld af dankzij een hogere nominale bbp-groei als gevolg van de inflatieschok (en een hoger dan geplande toename van de indirecte belastingen). Anderzijds is het overheidstekort de afgelopen vier jaar dicht bij 5% gebleven (met uitzondering van 2022). Volgens de Slowaakse onafhankelijke begrotingsraad heeft dit alles de houdbaarheid van de overheidsfinanciën op lange termijn verslechterd. Naast bovengenoemde factoren speelt ook de vergrijzing een rol, die de komende tien jaar zal versnellen. Tegelijk zijn de budgettaire beperkingen gericht op het verzwakken van de private tweede pensioenpijler, terwijl er geen ernstige besparingen zijn doorgevoerd. De regering belooft pas in 2025 een bezuinigingspakket van ruwweg 1% van het bbp door te voeren.

Het is echter onzeker of deze maatregelen voldoende zullen zijn voor de financiële markten. De kredietrisicospread op Slowaakse overheidsobligaties met een looptijd van 10 jaar is gestegen tot meerjarige pieken en is na Italië de hoogste in de eurozone. Intussen heeft ratingbureau Fitch de rating van het land al met één ’notch’ verlaagd naar "A-" in december 2023 en is een verdere downgrade van de rating door Standard and Poor’s (momenteel "A+") te verwachten. De rating van S&P (”A+”) is nog altijd één ‘notch’ hoger dan die van Moody's (”A2”) en twee ’notches’ hoger dan die van Fitch (”A-”).

Naast de ontwikkeling van de overheidsfinanciën staan ook de geschillen met de Europese Commissie over de rechtsstaat en de bescherming van EU-fondsen centraal. De nieuwe regering (van premier Fico) veranderde na aantreden snel het strafrecht en schafte het ‘Bureau van de Speciale Aanklager’ af, dat twee decennia lang had bestaan. Dat resulteerde in krachtige waarschuwingen van de Commissie. Het risico bestaat zelfs dat de uitbetaling van EU-fondsen (Herstel- en Veerkrachtfonds (RRF) en EU-fondsen) vertraging oploopt of zelfs verloren gaat. Dit zou erg ongelegen komen en het verwondert dan ook niet dat het Slowaakse ministerie van Financiën zijn prognose voor de uitbetaling van het RRF in 2023-2024 al heeft verlaagd met ongeveer 1,2 miljard euro (zo’n 1% van het bbp per jaar). De regering Fico staat dus voor de uitdaging om de instroom van EU-fondsen, die in het verleden heeft bijgedragen aan de bbp-groei van Slowakije, op peil te houden en tegelijk een begin te maken met een geloofwaardige en duurzame sanering van de overheidsfinanciën.