OPEC+: vage afspraak om de productie te verhogen

Vrijdag en zaterdag vond in Wenen een ‘OPEC+’ -bijeenkomst plaats die nauwlettend in de gaten werd gehouden. Hoewel de verwachte productiestijging is gerealiseerd, duidt het vaag geformuleerde slotcommuniqué op onenigheid binnen het kartel. De nadruk wordt gelegd op de terugkeer naar volledige naleving van de oorspronkelijke productieverlagingen. Terwijl de Iraanse interpretatie van de overeenkomst uitgaat van een beperkte toename van de productie binnen de individuele landenquota, interpreteren Saoedi-Arabië en Rusland de overeenkomst flexibeler en richten zij zich op de quota op groepsniveau. Daarom zal de totale productiestijging waarschijnlijk groter zijn dan aanvankelijk verwacht, tot 1 miljoen vaten per dag. Dat zal de spanningen op de markt verlichten en tegen eind 2018 tot lagere olieprijzen leiden.
 

In november 2016, toen een onverwachte alliantie van Saoedi-Arabië en Rusland werd gevormd om de overvloedige wereldwijde olievoorraad af te bouwen, beschouwden slechts een handvol analisten die samenwerking als realistisch. De OPEC heeft historisch gezien immers een slechte reputatie voor het naleven van haar eigen productiebeperkingen. Bovendien eindigden de vorige samenwerkingen van de OPEC en Rusland in mineur. Ruim anderhalf jaar later kwam echter een groep van 24 landen, de zogenaamde OPEC+, tegen alle verwachtingen in naar Wenen met een voltooide missie. Geholpen door de ineenstorting van de Venezolaanse economie, zijn de landen zijn erin geslaagd de productiebeperkingen met 1,8 miljoen vaten per dag (147% in mei) aanzienlijk te overtreffen. Daardoor werden de wereldwijde olievoorraden afgebouwd tot het gemiddelde van de voorbije vijf jaar (figuur 1). Als gevolg daarvan de markt geëvolueerd tot een tekort en is met name de olieprijs met 60 procent gestegen sinds de overeenkomst van kracht werd, tot de huidige prijs van circa 75 dollar per vat.

_{Bron: KBC Group Economic Research gebaseerd op OPEC}

Zoals het Internationaal Energieagentschap waarschuwt, zou het toch buitengewoon zijn als zo’n grote prijssprong geen invloed zou hebben op de vraaggroei. Daarnaast heeft de oliemarkt te kampen met de eerder genoemde ineenstorting van de productie in Venezuela, waar de productie met 600.000 vaten per dag ten opzichte van het jaar voordien daalde, en met toenemende onzekerheid over de Iraanse olieleveringen door de Amerikaanse sancties. Het is dan ook niet verwonderlijk dat Rusland, onder druk van binnenlandse oliemultinationals, en Saoedi-Arabië, onder druk van de Amerikaanse president Trump, er de voorkeur aan geven de oliekranen te openen. Dat is echter niet het geval voor Iran en Venezuela, die - om verschillende redenen - niet over de capaciteit beschikken om hun productie te verhogen.

De onderhandelingen in Wenen moesten deze tegenstrijdige belangen dus met elkaar verzoenen en behoorden zo tot de meest politiek geladen vergaderingen van de afgelopen jaren. Bovendien is het interne conflict tussen de allianties Saudi-Rusland en Iran-Venezuela aangewakkerd door recente interventies van de Amerikaanse president Trump. Enerzijds volgt die een harde lijn ten aanzien van de laatste groep en anderzijds verzet hij zich duidelijk tegen de ‘kunstmatig’ hoge olieprijzen. Dat was de reden waarom de Amerikaanse president tijdens de bijeenkomst fel werd bekritiseerd voor zijn inmenging in het beleid van het kartel. De waarheid is dat Donald Trump verrassend effectieve druk op Saoedi-Arabië heeft weten uit te oefenen, op een moment dat zijn vooruitzichten voor de Amerikaanse tussentijdse verkiezingen nogal ongunstig lijken door de stijgende brandstofprijzen.
 

Eén overeenkomst, meerdere interpretaties

Tenminste op papier werden deze tegenstrijdige belangen in Wenen met elkaar verzoend. Het definitieve communiqué is zo vaag geformuleerd dat het uiteenlopende interpretaties van de overeenkomst mogelijk maakt. In feite was de vaag geformuleerde overeenkomst, zonder concreet cijfer, de enige mogelijkheid gezien de tegenstrijdige belangen. De belangrijkste beslissing is een terugkeer naar 100% naleving van de eerder overeengekomen productieverminderingen, d.w.z. het elimineren van de te sterke productiebeperkingen. Dit zou betekenen dat ongeveer 700.000 vaten per dag terugkeren op de wereldwijde oliemarkt. Iran ziet echter een nog kleinere hoeveelheid (reële) productie op de markt komen, aangezien het de overeenkomst interpreteert binnen het kader van eerder overeengekomen landenspecifieke productiequota’s. Op die manier kan worden voorkomen dat productieverliezen in andere lidstaten, zoals Venezuela en mogelijk Iran zelf, worden gecompenseerd. Aan de andere kant suggereert de interpretatie die Saoedi-Arabië een dag later presenteerde een andere conclusie. De Saoedische minister van Energie, Khalid Al-Falih, benadrukte dat zijn uitgangspunt is “te respecteren wat de markt nodig heeft” en dat de Saoedi’s “alles zullen doen wat nodig is om de markt in evenwicht te houden”. Saoedi-Arabië zal met andere woorden samen met Rusland niet gebonden zijn aan individuele doelstellingen, maar aan het totale quotum op groepsniveau. Door dat afstappen van de proportionele toewijzing, verwachten de Saoedi’s vanaf juli een totale productiestijging van 1 miljoen vaten per dag, wat overeenkomt met meer dan 1 procent van het wereldwijde aanbod.
 

Dominante Saoedisch-Russische alliantie en dalende olieprijzen

Wie is in dit geval de grootste winnaar van de bijeenkomst van vorige week en wat zijn de gevolgen voor de oliemarkt? Vrijdag leek het op Iran, gezien de relatief bescheiden vooruitzichten voor de productiestijging. Nadat meer details bekend raakten, werd het zaterdag echter duidelijk dat Saoedi-Arabië en Rusland hebben gekregen wat ze wilden. De twee grootste olie-exporteurs ter wereld bevinden zich eenvoudigweg in een dominante positie die hen in staat stelt de toekomstige beleidskoers van het kartel te bepalen. Zij behoren immers tot de weinige producenten met een aanzienlijke onbenutte productiecapaciteit. Uiteindelijk zullen de Saoedi’s niet alleen de president van de VS tevredenstellen en zullen de Russen hun marktaandeel verhogen ten koste van andere producenten. Zij zullen de oliemarkt ook voorzien van de goed getimede buffer van extra aanbod (figuur 2). Uiteindelijk zouden 1 miljoen vaten per dag van extra ruwe olie de markt allicht in een comfortabel aanbodsoverschot brengen. Dat zal waarschijnlijk leiden tot lagere olieprijzen tegen eind 2018.

_{Bron: KBC Group Economic Research gebaseerd op het Internationaal Energieagentschap}