Staycation in plaats van vacation door coronacrisis?

Link naar de PDF

Het coronavirus slaat wereldwijd wild om zich heen. Dit heeft geleid tot een ongeziene rist aan maatregelen in verschillende landen om de verspreiding van het virus in te dijken, waaronder het sluiten van grenzen en het verbieden van niet-essentiële verplaatsingen. Alle economische sectoren delen in de klappen. Een van de zwaarst getroffen sectoren is het toerisme. Hotelkamers zijn leeg, vliegtuigen blijven aan de grond en de platgetreden paden in toeristische hotspots worden enkel door de lokale bevolking bewandeld.

Het stilvallen van de toeristische sector heeft een negatieve impact op de economische groei in tal van landen in de eurozone, maar de omvang verschilt wel sterk van land tot land. Figuur 1 toont ons de bijdrage van de toeristische sector aan de reële bbp-groei en het aandeel van de sector in de werkgelegenheid. Uit de figuur blijkt duidelijk dat Zuid-Europa meer afhankelijk is van toerisme dan Noord-Europa.

Spanje spant de kroon met een reële bbp-bijdrage van net geen 12%. De andere Zuid-Europese landen en Frankrijk en Oostenrijk volgen met cijfers tussen 6% en 8%. Bovendien zijn deze cijfers slechts het topje van de ijsberg, omdat de indirecte impact van de toeristische sector op andere economische sectoren niet meegeteld wordt. Zo worden bijvoorbeeld de bouw van hotels en de consumptie van werknemers uit de toeristische sector niet meegeteld.

Kijken we naar het aandeel van de werkgelegenheid in de toeristische sector ten opzichte van de totale werkgelegenheid, dan zien we opnieuw dat Zuid-Europa het meest kwetsbaar is voor een terugval van het toerisme. Ook hier steekt Spanje ver boven de rest uit. Het toerisme zorgt er voor meer dan 13% van de totale werkgelegenheid. Griekenland en Portugal volgen met cijfers rond de 10%. Opvallend voor België en Luxemburg is de relatief grote bijdrage van toerisme in de werkgelegenheid (6,7%), gegeven de beperkte bbp-bijdrage (2,3%).

Italië en Spanje, landen die allebei zeer hard getroffen werden door het coronavirus, hangen dus sterk af van het toerisme om de economie te doen draaien. Dit zal het voor de experten en politici in deze landen extra moeilijk maken om te beslissen of ze de grenzen zullen openstellen voor het zomerseizoen. 

Staycation als alternatief ?

Aangezien er nog veel onzekerheid is over wanneer de grenzen terug open zullen gaan, wordt er steeds meer verwezen naar de staycation, een vakantie in eigen land, als alternatief voor buitenlandse reizen. Een trip naar één van de topbestemmingen of verborgen parels in België in plaats van een strandvakantie aan de Middellandse Zee dus. Er zijn evenwel beperkingen verbonden aan deze formule. Enerzijds is het in vele landen nog niet zeker of de inwoners tijdens de zomermaanden zelfs in hun eigen land zullen mogen rondreizen. Anderzijds is het onwaarschijnlijk dat de toeristische sector overal de capaciteit heeft om te voldoen aan een sterke toename van de vraag.

De blauwe staven in figuur 2 tonen de huidige maximale capaciteit qua overnachtingen die hotels, campings en andere accommodaties tijdens de zomermaanden in verschillende EU-landen hadden in 2018. De groene ruiten geven aan hoeveel overnachtingsplaatsen er per land nodig zijn in diezelfde periode als alle inwoners hetzelfde aantal overnachtingen zou boeken als voorheen maar dan enkel in eigen land. Ligt de groene ruit boven de blauwe balk dan is er een capaciteitstekort. Dit is het geval in Frankrijk, Spanje, Duitsland, Nederland en België. In landen als Italië, Griekenland, Kroatië, Oostenrijk en Portugal is er dan weer heel wat capaciteit die niet benut zal worden als de buitenlandse toeristen wegvallen omdat de grenzen dicht blijven. 

Berekenen we de factor waarmee we de huidige maximale capaciteit moeten vermenigvuldigen zodat alle buitenlandse vakanties vervangen kunnen worden door vakanties in het binnenland, dan zien we dat vooral België, Duitsland en Frankrijk een stevige ondercapaciteit hebben (zie tabel 1). In België zou de huidige capaciteit zelfs moeten verdubbelen als we onze buitenlandse vakanties binnen de eigen grenzen willen doorbrengen. In Duitsland en Nederland zou de capaciteit respectievelijk 1,52 en 1,38 hoger moeten liggen. In de praktijk zal dit cijfer evenwel nog hoger liggen want het theoretische cijfer veronderstelt een perfecte spreiding van de vakanties van alle inwoners over de zomermaanden en over alle beschikbare accommodaties. Aan de andere kant van het spectrum zien we dat Griekenland en Italië nog niet de helft van hun capaciteit zullen kunnen vullen. Dit is zeer slecht nieuws aangezien deze landen nu al in moeilijke economisch papieren zitten en sterk afhangen van toerisme voor hun bbp-groei.

Het is uiteraard niet zeker dat alle personen een vakantie in het buitenland zouden omzetten naar een vakantie in het binnenland als de grenzen gesloten blijven, zeker niet in de landen waar de lockdown ongewoon hard heeft ingehakt op de werkgelegenheid en de inkomens, maar onze analyse geeft wel alvast aan dat staycations voor veel landen waarschijnlijk geen haalbaar alternatief zullen zijn, zeker niet als de regels rond social distancing nageleefd moeten worden.

Het zal uiteindelijk aan de medische experts en politici in de verschillende landen zijn om te beslissen of de grenzen deze zomer terug open kunnen voor toeristen en of we eventueel in eigen land mogen reizen. Spanje kondigde eerder al aan te overwegen geen toeristen toe te laten deze zomer terwijl Oostenrijk voorzichtig aangaf de deur eventueel open te willen zetten voor toeristen uit landen die het virus onder controle hebben. Vanuit de Europese Commissie wordt er intussen opgeroepen om na te denken een gezamenlijke aanpak voor de afbouw van de coronamaatregelen. Hoe dan ook wordt vakantie dit jaar, net als het leven de voorbije weken, waarschijnlijk een beetje anders dan anders.