Shutdown en schuldplafond zetten zenuwen op scherp in de VS

Economische Opinie

Cora Vandamme

Om de zoveel tijd zorgen het Amerikaanse schuldenplafond en de mogelijke shutdown van de overheid voor onrust op de financiële markten. Dat is ook vandaag weer het geval. Daarenboven zijn er momenteel ook politieke gevechten aan de gang over Bidens bredere beleidsagenda. De Democratische partij lijkt de goedkeuring voor de verhoging van het schuldplafond te willen koppelen aan de goedkeuring van twee wetsvoorstellen, de infrastructuurwet en de sociale uitgavenwet. Op die manier hoopt hij de goedkeuring van beide wetten een nieuwe impuls te geven binnen alle fracties van de Democratische partij. Ondertussen hebben de Republikeinen een noodfinancieringswet geblokkeerd die een shutdown van de overheidsdiensten zou voorkomen en tegelijk het schuldplafond zou verhogen. Met het oog op de tussentijdse verkiezingen van 2022 willen ze immers dat de Democraten de verhoging van het schuldplafond zonder Republikeinse steun goedkeuren. De Amerikaanse wetgevers voeren hun politieke strijd dus op tot het uiterste, in kwesties die mogelijk aanzienlijke gevolgen kunnen hebben voor de wereldeconomie. We blijven evenwel geloven dat het schuldplafond ook deze keer op tijd verhoogd zal worden. 

Shutdown versus schuldplafond

Overheidssluitingen vinden plaats wanneer het Congres er niet in slaagt de nodige wetsvoorstellen of (door de president ondertekende) resoluties aan te nemen, die toelaten de overheidsdiensten volledig te financieren. Tijdens een shutdown worden alle niet-essentiële overheidsdiensten gesloten en worden de lonen van ambtenaren ingehouden tot de overheidsdiensten opnieuw opengaan. De vorige shutdown duurde 35 dagen en dateert van 2019. De volgende grote deadline om een overheidssluiting te vermijden is 30 september 2021.

Het schuldplafond is dan weer een zelf opgelegde limiet op de totale hoeveelheid geld die de Amerikaanse overheid kan lenen. De laatste keer dat het schuldplafond verhoogd moest worden, in 2019, sloten beleidsmakers uiteindelijk een begrotingsakkoord dat het federale schuldplafond twee jaar opschortte. Deze overeenkomst eindigde op 1 augustus 2021. Op deze dag werd de schuldlimiet vastgesteld op 28 biljoen dollar, het niveau dat alle uitstaande leningen omvat. Sindsdien heeft Janet Yellen, de minister van Financiën, gebruik gemaakt van de bevoegdheid om noodleningen aan te gaan - bekend als "buitengewone maatregelen" - om de overheidsactiviteiten volledig te blijven financieren. Zodra de buitengewone maatregelen zijn uitgeput, kan ze nog de dagelijkse inkomsten en kasmiddelen gebruiken om aan de financiële verplichtingen van de overheid te voldoen, maar dat is de laatste verdedigingslinie. Volgens de laatste analyse van het Bipartisan Policy Center zal de schatkist hoogstwaarschijnlijk onvoldoende liquide middelen hebben om aan al haar financiële verplichtingen te voldoen (de zogenaamde "X-datum") ergens tussen 15 oktober en 4 november. Aangezien kasstromen moeilijk te voorspellen zijn, is ook de precieze X-datum moeilijk te bepalen. 

Impact?

Shutdowns zijn nadelig voor de onbetaalde ambtenaren en voor wie afhankelijk is van allerhande overheidsdiensten. Ze worden bovendien schadelijker voor de economie en het vertrouwen naarmate ze langer aanhouden. Het CBO schat dat de shutdown in 2019 de Amerikaanse economie een niet-recupereerbare 3 miljard dollar (of 0,02% van het bbp van 2019) gekost heeft. 

Een schuldplafondcrisis verhoogt dan weer de rentevoeten, doet de volatiliteit op de financiële markten stijgen, weegt op het vertrouwen en schaadt de reputatie van Amerikaans schatkistpapier als ‘risicovrije’ belegging. Bovendien kunnen de toegenomen onzekerheid en de strakkere financiële voorwaarden in de VS wereldwijde spillover-effecten hebben, in het bijzonder op de economische groei in de opkomende economieën. Er is evenwel geen recent precedent voor de gevolgen van het bereiken van de X-datum. Alle andere impasses over de schuldlimiet werden op tijd opgelost in het verleden.

Ook voor andere landen heeft een vertraging van de Amerikaanse economie, ongeacht de specifieke oorzaak, gevolgen via de afnemende Amerikaanse invoervraag en lagere Amerikaanse investeringen in het buitenland.

Politieke spelletjes

Omwille van de grote risico’s zou je verwachten dat het in het belang van beide politieke partijen is om conflicten rond overheidsfinanciering te vermijden. Zeker bij conflicten met heel grote gevolgen zoals het uitblijven van een verhoging van het schuldplafond. Maar net zoals shutdowns vaak niet over begrotingsconflicten gaan, ontstaan confrontaties over het schuldplafond meestal niet uit vrees voor de houdbaarheid van de schuld. Lange tijd werd het schuldplafond wel zonder slag of stoot verhoogd. In 2011 en 2013 ging de goedkeuring echter gepaard met politieke crisissen, die er een spelletje blufpoker zonder einde van hebben gemaakt. En deze confrontatie over het schuldplafond is geen uitzondering.

De Republikeinen blokkeerden eerder al een wetsvoorstel om de sluiting van de regering te voorkomen omdat het een tijdelijke opschorting van de schuldlimiet bevatte. De Republikeinen willen wel dat de regering haar schuldeisers kan betalen maar toch sturen ze erop aan dat de Democraten de schuldlimiet verhogen zonder Republikeinse steun. Want hoewel de opschorting van het schuldenplafond niets te maken heeft met de goedkeuring van nieuwe uitgaven, zou het door de kiezers toch zo kunnen worden opgevat. De Republikeinen willen naar eigen zeggen dat de Democraten het schuldenplafond in een apart pakket aanpakken, zodat ze de Democraten bij de tussentijdse verkiezingen van 2022 kunnen afschilderen als roekeloze geldverslinders (hoewel beide partijen verantwoordelijk zijn voor de hogere uitgaven die de verhoging van het schuldenplafond nodig maakt). Het is evenwel iets ingewikkelder om het benodigde wetsvoorstel alleen met steun van de Democraten door de Senaat te krijgen, omdat dit moet gebeuren via een proces dat reconciliatie wordt genoemd en dat enkele weken in beslag kan nemen.

Wat zal het eindspel worden?

De aanpak die de Democratische leiders nu lijken te kiezen om een shutdown of wanbetaling te vermijden is, misschien verrassend, vooral bedoeld om Bidens belangrijke wetgevende agenda door te drukken. Nancy Pelosi, de Democratische voorzitter van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden, wil een infrastructuurwet van 1 biljoen dollar (die in augustus al met steun van beide partijen door de Senaat is aangenomen) deze week goedgekeurd krijgen. Progressieve Democraten hebben gezegd dat ze dit wetsvoorstel alleen zullen goedkeuren als de grotere sociale uitgavenwet (3,5 biljoen dollar) ook in de Senaat worden goedgekeurd (via reconciliatie). Door het verzet van de meer conservatief georiënteerde Democraten verlopen de onderhandelingen over dat wetsvoorstel echter moeizaam. Een op zichzelf staand wetsvoorstel om het schuldplafond te verhogen zou vlotter goedgekeurd kunnen worden door de Senaat. Toch lijken de Democratische leiders ervoor te kiezen om de verhoging van het schuldplafond op te nemen in de grotere sociale uitgavenwet om zo een impuls geven aan de goedkeuring van deze laatste. Deze strategische gok zou kunnen lonen voor de Democraten als ze een shutdown of crisis rond het schuldenplafond kunnen vermijden en tegelijkertijd Bidens agenda erdoor krijgen. Of de gok vruchten effectief zal afwerpen, zal zeer binnenkort duidelijk worden. Hoe dan ook blijven we geloven dat het schuldplafond ook deze keer op tijd verhoogd zal worden. 

Disclaimer:

Alle meningen in deze KBC Economische Opinies vertegenwoordigen de persoonlijke mening van de auteur(s). Noch de mate waarin de voorgestelde scenario’s, risico’s en prognoses de marktverwachtingen weerspiegelen, noch de mate waarin zij in de realiteit zullen tot uiting komen, kunnen worden gewaarborgd. De gegevens in deze publicatie zijn algemeen en louter informatief. Ze mogen niet worden beschouwd als beleggingsadvies. Duurzaamheid maakt deel uit van de algemene bedrijfsstrategie van KBC Groep NV (zie https://www.kbc.com/nl/duurzaam-ondernemen.html). We houden rekening met deze strategie bij de keuze van de onderwerpen voor onze publicaties, maar een grondige analyse van de economische en financiële ontwikkelingen vereist het bespreken van een bredere waaier aan onderwerpen. Deze publicatie valt niet onder de noemer ‘onderzoek op beleggingsgebied’ zoals bedoeld in de wet- en regelgeving over de markten voor financiële instrumenten. Elke overdracht, verspreiding of reproductie, ongeacht de vorm of de middelen, van de informatie is verboden zonder de uitdrukkelijke, voorafgaande en schriftelijke toestemming van KBC Groep NV. KBC kan niet aansprakelijk worden gesteld voor de juistheid of de volledigheid ervan.

Gerelateerde publicaties

Wat met de bevroren Russische deviezenreserves ?

Wat met de bevroren Russische deviezenreserves ?

Een zorgelijke blik op de Belgische overheidsfinanciën

Een zorgelijke blik op de Belgische overheidsfinanciën

Economische Vooruitzichten mei 2023

Economische Vooruitzichten mei 2023

Het Amerikaanse schuldenplafond - het zwaard van Damocles dat boven de wereldeconomie hangt?

Het Amerikaanse schuldenplafond - het zwaard van Damocles dat boven de wereldeconomie hangt?