EU op weg om 2030 emissiedoelstelling te behalen
Volgens een recent analyse van de Europese Commissie (EC) ligt de EU op koers om haar wettelijk vastgelegde 2030 netto emissiereductiedoelstelling van 55% te halen. Op basis van de geplande inspanningen van de lidstaten verwacht de EC dat de netto uitstoot van broeikasgassen met 54% zal dalen tegen 2030 (in vergelijking met de niveaus van 1990). De verwachte daling ligt dus slecht 1 procentpunt verwijderd van de emissiereductiedoelstelling. Ook wat de doelstelling voor hernieuwbare energie betreft zit de EU ruwweg op schema. De EC schat dat 41% van de energie in de EU tegen 2030 uit hernieuwbare bronnen gehaald zal worden, net iets minder dan de beoogde 42,5%.
Op het eerste gezicht ziet het EC-rapport er dus zeer rooskleurig uit. Toch zijn er redenen om de verwachtingen van de EC met een korrel zout te nemen. Zo blijven veel nationale plannen vaag over de manier waarop de geplande en beloofde inspanningen gefinancierd en geïmplementeerd zullen worden. Bovendien is 2030 slechts een tussentijds ijkpunt, de echte doelstelling van de EU is om klimaatneutraal te worden tegen 2050. Dit doel zal steeds grotere inspanningen vragen en dit terwijl de (politieke) steun voor de strijd tegen de klimaatverandering afgenomen is.
2030 netto emissiedoelstelling binnen bereik
De Europese Commissie publiceerde enkele maanden geleden haar analyse van de energie- en klimaatplannen (National Energy and Climate Plans of NECP’s) van de EU-lidstaten. In deze NECP’s moeten de EU-landen uitlijnen welke acties en beleidsmaatregelen ze zullen nemen om hun klimaat- en energiedoelstellingen te halen in een bepaalde periode. De NECP’s die recent beoordeeld werden door de EC en ingediend werden in 2024 zijn de finale geüpdatete versies voor de periode van 2021 tot 2030.
Op basis van de ingediende NECP’s berekende de EC de totale netto emissiereducties die bereikt zullen worden tegen 2030 (in vergelijking met de niveaus van 1990). Volgens deze berekening zou de netto emissiereductie uitkomen op 54% en daarmee dus zeer dicht landen bij de wettelijk vastgelegde doelstelling van 55%. Ook de doelstelling voor het aandeel hernieuwbare energie (42,5%) zou slechts op een haar na gemist worden (41%).
Voor de broeikasgasemissies die onder het systeem van de Effort Sharing Regulation (ESR) vallen (emissies afkomstig van transport, huishoudens, handel & diensten, landbouw en afval) schat de EC dat alle landen samen tegen 2030 een daling van de uitstoot van 38% ten opzichte van de niveaus van 2005 zullen realiseren. Hiermee landt de verwachte reductie 2 procentpunt onder de doelstelling van 40%. In figuur 1 staan de ESR-doestellingen en de verwachte emissiereducties voor de landen die hun NECP voor het verlopen van de deadline indienden. Uit die cijfers blijkt dat zowat de helft van de EU-landen hun ESR-doelstelling niet halen, met Ierland, Frankrijk, Duitsland en Nederland als grootste tekortlanden. Aan de andere kant zien we dat, met uitzondering van Spanje, vooral kleine landen meer emissiereducties voorspellen dan noodzakelijk voor het halen van hun nationale ESR-doelstelling.
Opwaarts potentieel?
België was, mede door de moeizame regeringsvorming, te laat met het indienen van haar finale geüpdatete NECP. Ook Slowakije, Polen en Estland haalden de deadline niet en hun geplande bijdrage tot de totale emissiereductie van de EU moet dus nog in rekening gebracht worden door de EC. Wanneer dit zal gebeuren is onduidelijk omdat de NECP’s van België en Polen nog steeds niet ingediend werden. De integratie van de ontbrekende NECP’s zal waarschijnlijk een positieve impact hebben op de totale emissiereductie in de EU, aangezien de finale NECP’s ambitieuzer moesten zijn dan de voorlopig geüpdatete versies die in 2023 ingediend werden (en gebruikt werden door de EC in haar berekeningen). Mogelijks kan de EC dus finaal nog concluderen dat de 55% doelstelling haalbaar is.
Belangrijke disclaimer
Zoals gezegd is de analyse van de EC gebaseerd op de NECP’s van de lidstaten. Het halen van de 2030 doelstelling staat of valt met de volledige implementatie van bestaande en geplande maatregelen uit de NECP’s. En hier wringt het schoentje volgens veel klimaatorganisaties. Climate Action Network Europe stelt dat de NECP in veel gevallen vaag blijven over de financieringsbronnen voor de klimaatplannen en dat er vaak te weinig samenhang is tussen de verschillende initiatieven. Bovendien rekenen veel landen, waaronder Bulgarije en Denemarken, op technologieën waarvan de effectiviteit nog niet bewezen is. Daarnaast klinkt ook de kritiek dat er in veel NECP’s geen concrete tijdschema’s en uitfaseringsmaatregelen voor fossiele brandstofsubsidies opgenomen zijn. Een kritiek die de EC zelf ook uit in haar rapport. Ten slotte geeft de EC ook aan dat de meeste plannen onvoldoende adaptatiemaatregelen bevatten om de gevolgen van de klimaatverandering het hoofd te bieden.
Venijn zit in de staart
De finale EC-doelstelling is om tegen 2050 klimaatneutraal te worden. Zelfs met een tussentijds ‘2030-succes’ blijft de weg naar 2050 lang en intussen is in de meeste gevallen het laaghangende fruit reeds geplukt.
Bovendien neemt de politieke klimaatmoeheid toe, zowel op wereldvlak als binnen de EU. De groene partijen verloren zetels in de Europese verkiezingen van 2024, waarop de strategie van de EU bijgesteld werd van een overwegende focus op duurzaamheid naar een combinatie van duurzaamheid en productiviteit, concurrentievermogen en innovatie. Het moeizame verloop van de onderhandelingen over de bepaling van de netto emissiereductiedoelstelling voor 2040 is een teken aan de wand voor het moeilijkere vaarwater waarin de klimaatagenda zich de komende jaren zal bevinden.