Donderwolken boven de Belgische economie

Wij verwachten dat de huidige groeivertraging de voorbode is van een lagere economische groei in België voor het ganse jaar. Veel voorlopende indicatoren wijzen immers op een duidelijke afkoeling. Concreet herzien we onze groeiverwachting voor 2018 neerwaarts van 1,9% naar 1,6%. Onderliggend blijft ook het potentiële groeitempo voor de Belgische economie erg zwak. De oorzaken voor de groeiafkoeling in 2018 zijn vooral internationaal te zoeken, meer bepaald het zwakkere handelsklimaat en de duurdere olie, terwijl het lage groeipotentieel te wijten is aan interne factoren. De uitdaging om via structurele hervormingen de potentiële groei op te krikken blijft erg groot.

Met 0,4 % groei in het eerste kwartaal van 2018 stelde de Belgische economie duidelijk teleur. België volgt daarmee de algemene Europese trend na een sterk 2017. Zo vertraagde de groei eveneens in onze buurlanden in vergelijking met het laatste kwartaal van 2017. De terugval begin 2018 kwam voor velen als een verrassing. Algemeen werd verwacht dat de groeiversnelling nog enige tijd zou aanhouden in België. Vandaag lopen de meningen uiteen. Sommigen beschouwen het zwakke eerste kwartaal als een tijdelijke terugval. Anderen geloven dat het beste in deze conjunctuurcyclus achter de rug is. Wij zijn overtuigd van die tweede piste, vooral veroorzaakt door de internationale context. Meer nog, de Belgische economie staat niet alleen voor een verzwakking in 2018. Een verwachte vertraging in de private investeringen en een gebrek aan publieke investeringen beknotten ook ons toekomstig groeipotentieel. Drastische hervormingen blijven nodig om het tij tijdig te doen keren. Anders dreigt de Belgische economie een stuurloos schip te worden in woelige internationale wateren.

Een eerste reden voor de groeivertraging zien we in de dalende uitvoerbestellingen. De buitenlandse vraag naar Belgische producten en diensten staat onder druk. Dit is deels te wijten aan toenemend protectionisme – een trend die al enkele jaren bezig is – en de mogelijke escalatie van de diverse handelsconflicten die de VS recent hebben geïnitieerd. Door de sterke focus van de Belgische uitvoer op de Europese markt worden we deels afgeschermd van de internationale strubbelingen. Maar indirect worden we getroffen omdat onze belangrijkste handelspartners – Duitsland, Frankrijk en Nederland – wel actiever zijn op niet- Europese markten. Als toeleveranciers voor onze buurlanden worden Belgische bedrijven vaak sterker getroffen aangezien ze zelf minder controle hebben op de ganse uitvoerketen. De sterke euro heeft bovendien de ganse Europese uitvoer parten gespeeld. En tot slot stijgen de Belgische loonkosten weer na een periode van loonmatiging, waardoor onze internationale concurrentiepositie opnieuw in het gedrang komt. Terwijl de uitvoer wordt geconfronteerd met uitdagingen, ondersteunt een grotere consumptievraag de invoer dankzij meer jobcreatie en een stijgend beschikbaar inkomen. Hierdoor zal de nettouitvoer negatief tot de groei bijdragen.

Een tweede factor die weegt op de groeivooruitzichten is de stijgende olieprijs. In vergelijking met andere Europese economieën wordt de Belgische economie altijd relatief sterk beïnvloed door olieprijsbewegingen, door onze omvangrijke chemiesector en onze relatief hoge energie-intensiteit (bv. door relatief veel verouderde woningen). De stijging van de olieprijs is meer het gevolg van internationale spanningen rond Iran dan van een stijgende vraag naar olie in de huidige hoogconjunctuur. Dergelijke exogene olieschok heeft typisch een neerwaarts effect op de Belgische conjunctuur.

Een derde factor, die gerelateerd is aan de voorgaande, is het sentiment bij onze Belgische bedrijven. Vertrouwensindicatoren wijzen op een verzwakking in het algemeen sentiment, dat wel nog altijd relatief optimistisch blijft. Het beeld is vrij uniform over sectoren heen, met uitzondering van de bouwsector. De conflictueuze internationale omgeving doet vooral de indicatoren voor de verwerkende nijverheid verslechteren (zie figuren 1 en 2). Het verzwakte sentiment zal allicht blijven wegen op de conjunctuur in de rest van dit kalenderjaar.

Om deze redenen verwachten we een verzwakking in de Belgische economie. De sterke prestatie van 2017, een groeiversnelling van 1,4% tot 1,7%, kan in 2018 allicht niet worden geëvenaard. Diverse (inter)nationale instellingen publiceerden recent hun groeivooruitzichten voor België. Die cijfers (gemiddeld 1,8% reële economische groei voor 2018) impliceren een verder aantrekkende groei tegenover die in 2017 en zijn allicht te optimistisch. Wij verwachten een lager cijfer (1,6% voor 2018) dat dichter aanleunt bij de Belgische potentiële groei (1,4% volgens de Europese Commissie). Dat lijkt een kleine groeivertraging, maar draagt wel bij tot een verder aanhoudende groeiachterstand tegenover de meeste van onze buurlanden. Met een potentiële groei van slechts 1,4% scoort België overigens ook structureel slechter. Een en ander signaleert dat de uitdagingen voor de Belgische economie groot blijven. Als kleine open economie kunnen we weinig veranderen aan de globale omstandigheden, maar we kunnen via noodzakelijke hervormingen wel zorgen voor een omgeving waarin structurele investeringen onze economie versterken. Er is nog werk aan de winkel.