Black Friday: Zwarte sneeuw voor Belgische kleinhandel ondanks doorgedreven digitalisering
Alibaba komt naar België. Het klinkt als een sprookje in de oren, zeker voor de Belgische beleidsmakers. Eindelijk strijkt een grote, internationale e-commercespeler neer op Belgische bodem. De toekomstige vestiging in Luik is meer dan welkom. Vraag is of dit goed nieuws is voor de Belgische kleinhandel die lijdt onder de toenemende concurrentie van grote e-commerceplatformen. Ondanks toenemende digitalisering en een relatief succesvol digitaal parcours staat de Belgische kleinhandel onder enorme druk. De sector biedt duidelijk weerwerk en slaagt er in een hogere toegevoegde waarde te creëren. Toch blijft het een ongelijke strijd tussen groot en klein.
Digitaal boven!
Terwijl internationaal een handelsoorlog woedt, heerst ook op onze thuismarkt een hevige strijd. De traditionele kleinhandel wordt geconfronteerd met sterke concurrentie van e-commerce. Het gaat niet enkel om een ander verkoopkanaal, maar om een drastische omwenteling voor de ganse sector. De kleine winkelier moet vechten tegen de grote bedrijven of zelfs multinationals die met een enorme waaier aan producten en diensten, veelal tegen heel concurrentiële prijzen, een monsterachtige concurrentiestrijd veroorzaakt. Schaalvoordelen zijn een machtig wapen in deze strijd. Het volstaat voor kleinere spelers dus niet om zelf de digitale kaart te trekken, al dan niet in combinatie met een traditionele bakstenen winkel. Bovendien komt veel concurrentie uit het buitenland aangezien de meeste grote spelers actief op de Belgische markt niet in België zijn gevestigd, maar in het buitenland, vaak in onze buurlanden. Alibaba zal binnenkort de enige uitzondering vormen. Intussen maakt binnenlandse handel plaats voor een sterke stijging in de Belgische import, met negatieve gevolgen voor de omzet, de werkgelegenheid en de gecreëerde toegevoegde waarde in de Belgische kleinhandel. Dit laatste blijkt uit figuur 1.
Figuur 1 - Evolutie in output, toegevoegde waarde en jobs in Belgische kleinhandel
De totale omzet ging de afgelopen jaren nog steeds in stijgende lijn, maar de omzetgroei bleef beperkt. Het aantal jobs daalde de afgelopen jaren, maar kende recent een beperkt herstel, met dank aan de economische heropleving. Enkel de toegevoegde waarde kende nog een behoorlijke stijging, althans in absolute termen. Wanneer we immers de evolutie in de toegevoegde waarde in de kleinhandel vergelijken met de algemene evolutie in de totale toegevoegde waarde van de Belgische economie (figuur 2), blijkt duidelijk dat de kleinhandel relatief zwak scoorde. Sinds 1995 steeg de toegevoegde waarde in de kleinhandel slechts met 21%, tegenover een stijging van 92% voor de ganse Belgische economie.
Figuur 2 - Evolutie in toegevoegde waarde - kleinhandel versus totaal
Hoger op de ladder
Toch is het niet enkel kommer en kwel in de Belgische kleinhandel. Door de stijging in de toegevoegde waarde in combinatie met een stabiliserend aantal jobs, stijgt de verhouding tussen beide. De verhouding nam toe van 35 in 1995 tot 60 in 2015. Met andere woorden, de gecreëerde toegevoegde waarde per werknemer stijgt in de kleinhandel. Dit toont aan dat onze kleinhandel opklimt in de economische waardenketen. Dit is een belangrijke evolutie aangezien dit een duidelijke differentiatie vormt met de lage-kosten/ lage-service-strategie van de grotere, internationale spelers.
Doorgedreven digitalisering
Ondanks deze neerwaartse macro-economische trends in de kleinhandel doet de sector het bovendien absoluut niet slecht op het vlak van digitalisering. Deels als reactie op de internationale digitale marktomwenteling investeerden vele ondernemingen in digitale verkoopkanalen. In een internationale vergelijking scoort België sterk op het vlak van e-commerce binnen de kleinhandel. Figuur 3 toont aan dat België tot de koplopers behoort binnen Europa op het vlak van het aantal ondernemingen in de kleinhandel actief in e-commerce (26%). Bovendien scoort België bijzonder goed qua percentage van de omzet gegeneerd door e-commerce (31%). Probleem blijkt echter de huidige groei in e-commerce activiteiten. Tussen 2015 en 2018 is de omzet uit e-commerce met ongeveer 5% gekrompen. Dit toont aan dat de Belgische kleinhandel, ondanks sterke digitale prestaties, momenteel bijzonder veel moeite heeft om het hoofd te bieden aan de internationale concurrentiestrijd. Niet een gebrek aan digitalisering, maar wel een ongelijke economische strijd tussen groot en klein is hiervoor verantwoordelijk. De uitdagingen voor de sector zijn groot, maar uiteindelijk kon ook David Goliath verslaan…