Waarom de Fed haar onafhankelijkheid waarschijnlijk niet zal verliezen

Een verlies van de onafhankelijkheid van de Amerikaanse centrale bank zou grote economische gevolgen hebben, onder meer via escalerende inflatieverwachtingen. Zo’n verlies blijft echter onwaarschijnlijk, volgens KBC, ook al om president Trump Fed-topman Powell wettelijk niet kan ontslaan zonder geldige reden. Maar d eman overweegt wél om een onafhankelijke Fed-voorzitter te benoemen na Powells’s termijn in mei 2026 

Toen Trump tijdens het paasweekend kort de Fed aanviel, raakten de financiële markten in paniek. De bezorgdheid is begrijpelijk, aangezien een verlies van de onafhankelijkheid van de Amerikaanse centrale bank grote economische gevolgen zou hebben, met mogelijke uit de hand lopende inflatieverwachtingen tot gevolg. Toch blijft een verlies van die onafhankelijkheid onwaarschijnlijk. President Trump kan Fed-voorzitter Jerome Powell immers niet wettelijk ontslaan zonder geldige reden. Trump overweegt om een onafhankelijke voorzitter van de Fed te benoemen als Powells termijn in mei 2026 afloopt, gezien de druk van de financiële markten en Amerikaanse senatoren. Mocht hij toch een ‘meegaand’ voorzitter benoemen, heeft de Fed andere middelen om haar onafhankelijkheid te behouden.

Tijdens het paasweekend, terwijl mensen over de hele wereld eieren zochten, zocht Donald Trump naar een zondebok voor de aan de gang zijnde vertraging van de Amerikaanse economie. Hij kwam uit bij Jerome Powell, de huidige voorzitter van de Fed. Hij noemde hem "Mr Too Late" en zei dat “zijn ontslag niet snel genoeg kan komen". De markten panikeerden bij de heropening op paasmaandag. De S&P 500 daalde met 2,2%, terwijl de 10-jaarse Treasury yields met 8 basispunten stegen en de dollar met 1% in waarde daalde ten opzichte van de euro. De dag nadien veranderde Trump van koers door te zeggen dat hij "niet van plan is om Jerome Powell te ontslaan", waardoor de markten kalmeerden.

De zorgen van de markt over de onafhankelijkheid van de Fed zijn begrijpelijk. Aangezien politieke inmenging in het beleid van de centrale bank waarschijnlijk zou leiden tot kunstmatig lage rentetarieven, zouden de inflatieverwachtingen zich ontkoppelen, wat zou resulteren in een permanente opwaartse inflatiedruk. Bovendien zou de onvoorspelbaarheid van het Amerikaanse monetaire beleid de risicopremies op Amerikaanse activa verhogen en neerwaartse druk uitoefenen op de dollar. Het Peterson Institute modelleerde de impact van een uitholling van de onafhankelijkheid van de Fed. Het schatte dat de risicopremies op Amerikaanse activa ten opzichte van andere activa met 2 procentpunten zouden stijgen. Kapitaalstromen uit de Amerikaanse economie zouden de nominale effectieve wisselkoers van de VS in 2025 met 17% doen dalen en daarna elk jaar met ongeveer 1,4%. De consumentenprijsindex zou tijdens de ambtstermijn van Trump met 11% extra stijgen, terwijl het bbp 1,2% lager zou zijn dan in het basisscenario.

Hoewel Trump beweert dat hij Jerome Powell kan ontslaan wanneer hij dat wil, is er op dit ogenblik geen wettelijke basis voor hem om dat te doen. Volgens een precedent uit 1935 (“Humphrey's Executor v United States”) heeft de Amerikaanse president geen "onbeperkte bevoegdheid tot ontslag" voor uitvoerende instanties met "quasi-juridische" of "quasi-wetgevende" bevoegdheden die door het Congres zijn ingesteld. Dit betekent in de praktijk dat de voorzitter van de Fed of andere Fed-gouverneurs enkel kunnen worden ontslagen "omwille van een reden", d.w.z. nalatigheid of plichtsverzuim. Hoewel een hangende zaak bij het Hooggerechtshof, genaamd "Trump v Willox", over het recente ontslag van ambtenaren bij twee arbeidsraden Humphrey's Executor zou kunnen afzwakken, verwachten de meeste juristen dat het Hooggerechtshof de onafhankelijkheid van de Fed zal handhaven.

De termijn van Jerome Powell als voorzitter van de Fed eindigt echter in mei 2026. In theorie zou Trump hem kunnen vervangen door een meer meegaande voorzitter. Deze actie zou echter een nog hevigere reactie van de financiële markten uitlokken dan die tijdens het paasweekend. Trump zou waarschijnlijk opnieuw zijn kar keren bij dergelijke onrust op de financiële markten, zoals hij ook deed in april.

Zelfs mocht Trump doorgaan met zijn plan om een meer ‘buigzame’ voorzitter van de Fed te benoemen, is het onwaarschijnlijk dat zijn kandidaat bevestigd zal worden door de Amerikaanse Senaat. Hoewel Republikeinse senatoren andere controversiële nominaties van Donald Trump hebben bevestigd, is het onwaarschijnlijk dat ze zo'n controversiële keuze vlak voor de midterm-verkiezingen zouden goedkeuren. Veel Republikeinse senatoren staan voor een zware herverkiezingsslag en zullen enige onafhankelijkheid willen tonen ten opzichte van een steeds onpopulairdere president (zie figuur 1).

Zelfs mocht Donald Trump erin slagen om Jerome Powell te vervangen door een meer meegaande voorzitter, beschikt de Fed over andere belangrijke vangrails. Hoewel de voorzitter van de Fed meer controle heeft over de agenda van het FOMC en meer publieke zichtbaarheid heeft dan andere leden, blijft hij een primus inter pares binnen de twaalf leden van het FOMC. Toch heeft hij slechts één stem en worden beslissingen binnen het FOMC bij meerderheid genomen.

Vijf van de twaalf FOMC-leden zijn presidenten van regionale ‘Reserve Banks’, d.w.z. de president van de New York Fed en vier presidenten van andere regionale ‘Reserve Banks’ (die jaarlijks rotteren). De Amerikaanse president heeft geen invloed op hun benoeming. De andere zeven FOMC-leden worden benoemd door de president (de zogenaamde ‘Board of Governors’), maar dienen een termijn van veertien jaar. Slechts twee leden zullen hun termijn dus zien aflopen tijdens de ambtstermijn van Trump, veel te weinig voor de president om de besluitvorming van de Fed volledig te beïnvloeden.

Het is opmerkelijk dat de naam die het meest circuleert als vervanger van Powell in 2026 Kevin Warsh is, een voormalig gouverneur van het FOMC (hij verliet de Fed in 2011). Sommige standpunten van Warsh zullen Trump inderdaad bevallen. Hij heeft namelijk al kritiek geuit op de ‘mission creep’ van de Fed over thema's als duurzaamheid. Hij neigt evenwel ook naar meer havikse standpunten. Zo uitte hij kritiek op de kwantitatieve versoepelingsprogramma's en verweet hij Powell dat hij de inflatie in de post-covid jaren uit de hand liet lopen. Het is dus onwaarschijnlijk dat Warsh de inflatie op hol zou laten slaan mocht hij gekozen worden.

Een en ander is een verdere indicatie dat de aanvallen van Trump op de Fed meer opschepperij en zondebokvorming zijn dan regelrechte aanvallen. De Fed lijkt een instelling te zijn waar Trump geen grip op kan krijgen.

Disclaimer:
Alle meningen in deze KBC Economische Opinies vertegenwoordigen de persoonlijke mening van de auteur(s). Noch de mate waarin de voorgestelde scenario’s, risico’s en prognoses de marktverwachtingen weerspiegelen, noch de mate waarin zij in de realiteit zullen tot uiting komen, kunnen worden gewaarborgd. De gegevens in deze publicatie zijn algemeen en louter informatief. Ze mogen niet worden beschouwd als beleggingsadvies. Duurzaamheid maakt deel uit van de algemene bedrijfsstrategie van KBC Groep NV (zie https://www.kbc.com/nl/duurzaam-ondernemen.html). We houden rekening met deze strategie bij de keuze van de onderwerpen voor onze publicaties, maar een grondige analyse van de economische en financiële ontwikkelingen vereist het bespreken van een bredere waaier aan onderwerpen. Deze publicatie valt niet onder de noemer ‘onderzoek op beleggingsgebied’ zoals bedoeld in de wet- en regelgeving over de markten voor financiële instrumenten. Elke overdracht, verspreiding of reproductie, ongeacht de vorm of de middelen, van de informatie is verboden zonder de uitdrukkelijke, voorafgaande en schriftelijke toestemming van KBC Groep NV. KBC kan niet aansprakelijk worden gesteld voor de juistheid of de volledigheid ervan.