Alphabet onder gerechtelijk vuur

Begin augustus oordeelde een Amerikaanse rechter dat Google, het belangrijkste dochterbedrijf van Alphabet, een monopolie heeft op het vlak van (Internet) Search in de VS en dat het handelingen gesteld heeft met het doel dat monopolie te bestendigen. Over straffen of remedies ging het evenwel nog niet, maar de vraag is of de VS één van zijn voortrekkers in de AI-race stokken in de wielen wil steken? En of een eventuele sanctie de concurrenten niet nog meer gaat bevoordelen.

In het bijzonder heeft Google een overeenkomst gesloten met fabrikanten van mobiele telefoons om zijn zoekmachine als standaard op hun toestellen te plaatsen in ruil voor een deel van de gegenereerde omzet (revenue share). Zo betaalt Google aan Apple jaarlijks meer dan 20 miljard dollar om de default zoekmachine te zijn op de iPhone. De rechter kwalificeert deze overeenkomst als illegaal.

De rechter heeft evenwel (nog) geen straffen of remedies opgelegd. Die zullen bepaald worden op een apart proces dat later zal plaatsvinden. Totdat de remedies vastliggen, blijft de overeenkomst tussen Google en de smartphonefabrikanten van kracht. Google heeft al laten weten dat het in beroep zal gaan tegen de beslissing van de rechtbank (en mogelijk ook tegen de uiteindelijke remedies).

Een mogelijke remedie zou een keuzescherm zijn zoals in Europa al jaren van kracht is. Gezien Google’s zoekmachine in Europa niets van zijn dominantie verloren heeft na de invoering ervan, is het niet waarschijnlijk dat deze remedie veel zoden aan de dijk zou zetten. Bovendien kan de rechter de smartphonefabrikanten niet verplichten een keuzescherm te installeren aangezien zij geen partij zijn in de rechtszaak. Andere remedies die het Amerikaanse Ministerie van Justitie waarschijnlijk zal voorstellen zijn een afsplitsing van delen van Google of het verplicht vrijgeven van zoekdata aan concurrenten. 

‘Internet search’ is wat economen een ‘natuurlijk monopolie’ noemen. Hierbij blijven de gemiddelde en de marginale kosten almaar dalen bij opschaling van de productie. Bijgevolg is het vanuit economisch standpunt het meest efficiënt om de productie door slechts één bedrijf te laten uitvoeren. Voorbeelden van natuurlijke monopolies vinden we bij voornamelijk bij infrastructuur-gerelateerde activiteiten zoals telecom, nutsvoorzieningen, spoorvervoer, enz.

In het geval van Google wordt het natuurlijk monopolie gedreven door ‘netwerkeffecten’. Netwerkeffecten zijn veelvoorkomend in de Internetsector omwille van de datagedreven businessmodellen. Hoe meer queries (en dus data) Google krijgt, hoe beter het kan voorspellen waar een volgende gebruiker naar op zoek is. Dit creëert een positieve feedbackloop.

Op 9 september gaat overigens nog een andere mededingingszaak tegen van start Google inzake zijn advertentieplatform Doubleclick dat het verwierf in 2008. Doubleclick levert de technologie om kopers en verkopers van digitale advertenties met elkaar te verbinden en geeft Google een unieke kijk op de digitale advertentiemarkt. Het Amerikaanse Ministerie van Justitie vindt dat het Google te veel macht geeft. Nochtans werd de overname in 2008 goedgekeurd door de bevoegde instanties.

Er zijn in dezer heel wat onzekerheden. En dus ook een grote kans op negatieve krantenkoppen inzake de (mogelijke) remedies voor Search én het Doubleclick proces. Toch is het zo dat op korte termijn (lees: de volgende kwartalen) de impact op de resultaten van Google nihil zal zijn. Het kan mogelijk zelfs nog enkele jaren duren eer we de uiteindelijke uitkomst zullen kennen gezien de beroepsprocedure(s) die ongetwijfeld zullen volgen. Het bepalen van de remedies voor Search alleen al kan makkelijk meer dan een jaar in beslag nemen.

De advocaten van Google zullen argumenteren dat - met de opkomst van Generatieve AI - het competitief speelveld danig veranderd is en dat de gebruikte marktdefinitie voor het bepalen van het Search-monopolie achterhaald is (te eng). Indien de ‘standaardcontracten’ tussen Google en de smartphonefabrikanten worden nietig verklaard, dient Google ook geen deel van de omzet meer door te storten. Het gaat hier over zo’n 30 miljard per jaar aan ‘besparing’.

De rechter zich zal moeten hoeden om Google niet al te fel te benadelen. Zoniet lopen mogelijk andere leden van de ‘Magnificent 7’ met de buit weg, waarmee de concurrentie allerminst gediend is. In het geval van een afsplitsing van sommige activiteiten het niet wil zeggen dat de waarde voor de aandeelhouders nul is. De juridische risico’s volgens ons op zijn minst deels zijn ingeprijsd: aan 19 keer de verwachte winst voor 2025 is Alphabet het goedkoopste van de ‘Magnificent 7’ aandelen. 

Alphabet is verder ook één van de best gepositioneerde Amerikaanse bedrijven op het vlak van Generatieve AI. Als één van de vier hyperscalers is het in staat om fors te investeren in de nieuwe technologie dankzij de bergen cashflow die het vergaart met zijn zoekmachine. Maar de AI-race is niet alleen een race tussen bedrijven maar ook tussen staten. Zal de VS één van zijn voortrekkers in die race stokken in de wielen willen steken?