Zuid-Afrika zit zonder stroom, of toch bijna

Stroomonderbrekingen zijn geen nieuwigheid in Zuid-Afrika, maar de schaal stemt toch tot nadenken. In 2022 waren er op meer dan 200 dagen met stroomonderbrekingen en voor 2023 wordt op 250 dagen gemikt. Omdat de Zuid-Afrikaanse centrale bank eerder met 100 dagen rekening hield, werd de reële bbp-groeivoorspelling voor 2023 drastisch gereduceerd van 1,1% tot 0,3%.

De belangrijkste verantwoordelijkheid voor de stroomonderbrekingen in Zuid-Afrika ligt bij staatsbedrijf Eskom. Het bedrijf staat in voor meer dan 90% van de stroomvoorziening in het land maar slaagt er niet in om voldoende elektriciteit te leveren als gevolg van corruptie, een tekort aan investeringen en verouderde koolcentrales. De onrust die volgt uit de vele en vaak lang aanhoudende (10 uur per dag) stroomonderbrekingen zet druk op de huidige regering van President Cyril Ramaphosa, die volgend jaar verkiezingen te slikken krijgt.

In een poging om kritieke infrastructuur te vrijwaren van stroomstoringen en om het aantal onderbrekingen te reduceren, riep de regering begin februari de noodtoestand uit. Deze beslissing maakt het mogelijk om energieprojecten sneller door te voeren, fondsen vrij te maken en regelgeving te omzeilen. De noodtoestand komt bovenop de ambitieuze beleidsmaatregelen die de regering eerder doorvoerde om het monopolie van Eskom te doorbreken en private energieproductie mogelijk te maken. Deze plannen zullen pas binnen enkele jaren effect hebben. Ondertussen behelpen veel bedrijven zich door te investeren in tijdelijke of lokale oplossingen zoals dieselgeneratoren en zonnepanelen. Dit werd vorig jaar pas mogelijk gemaakt door de afschaffing van de licentieplicht voor bedrijven die hun eigen stroom opwekken.

Ondanks alle regeringsmaatregelen besliste de centrale bank toch om de rente slechts met 0,25 procentpunt te verhogen (0,5 procentpunt verwacht). Ter verantwoording van haar beslissing wees ze naar de lagere groeiverwachting en de voorzichtig dalende inflatie. Er is dan ook weinig geloof binnen de centrale bank dat de elektriciteitsproblemen snel opgelost zullen raken.

Ook de Zuid-Afrikaanse munt deelt in de klappen. Aan het eind van 2022 genoot de rand nog mee van de heropleving van de risico-appetijt in de financiële markten en de bijhorende appreciatie van de munten van opkomende economieën. Begin 2023 ontkoppelde de munt evenwel van de dollar omwille van de toenemende zorgen over de economische impact van de elektriciteitsonderbrekingen. De huidige wisselkoers van de ZAR is dan ook betrekkelijk zwakker dan die van de munten in vergelijkbare ontwikkelende markten.

USD/ZAR

Bron: Bloomberg