RCEP: een handelsakkoord om u tegen te zeggen

Na meer dan acht jaar onderhandelen en onnoemelijk veel – om en bij dertig - multilaterale onderhandelingsrondes is het eindelijk zover. Op 1 januari 2022 werd het Regional Comprehensive Economic Partnership (RCEP) van kracht en daarmee ook een van de grootste vrijhandelsakkoorden ooit. Het betreft een akkoord tussen vijftien Aziatische landen, samen goed voor een derde van de wereldbevolking en van het wereld-bbp. Dit ‘handelsblok in spe’ hoort bij de grote jongens: in bbp-termen is het groter dan de vrijhandelsruimtes van de Europese Economische Ruimte (EEA) en het USMCA-akkoord tussen Canada, de VS en Mexico (de opvolger van NAFTA). 

Maar niet alleen de grootte is opmerkelijk, ook de diversiteit valt op. Tussen de vijftien deelnemende landen zitten zowel grote als kleine of rijke en arme landen, waaronder landen als China, Japan, Zuid-Korea, Australië, Nieuw-Zeeland, Vietnam, Myanmar, Cambodja en vele andere. Het feit dat China, Japan en Zuid-Korea een vrijhandelsakkoord ondertekenen is bovendien op zich al historisch te noemen en geeft aan dat Azië - ondanks de huidige deglobaliseringstendens - de weg van verdere regionale integratie wil verderzetten.

Het akkoord zelf is minder ambitieus. Het mikt in de eerste plaats op het wegwerken van de interne handelsbelemmeringen (90% van de tarieven), in het bijzonder die voor afgewerkte goederen. Landbouw (en delen van de dienstensector) vallen niet of slechts gedeeltelijk onder het akkoord. Analisten verwachten dat dit akkoord de regionale handel in Azië verder zal boosten en op termijn zal zorgen voor een verdere integratie en verweving van de aanbodketens binnen Azië. In tegenstelling tot andere handelsakkoorden worden in het RCEP geen minimumstandaarden ingesteld wat betreft
arbeidsvoorwaarden, milieubescherming of mensenrechten. 

Het RCEP bulkt van economisch potentieel. Simulaties van het Peterson Institute for International Economics (PIEE) suggereren belangrijke efficiëntiewinsten als gevolg van een beter gebruik van de productiefactoren, technologie en grondstoffen. Het PIEE raamt de toename van het wereld-bbp rond 200 miljard dollar, terwijl de internationale handel zou stijgen met om en bij 500 miljard dollar. Niet alle landen hebben evenveel te winnen. Preferentiële handelsakkoorden zorgen immers niet alleen voor handelscreatie maar ook voor handelsafbuiging. Handel binnen het blok neemt toe, terwijl de handel naar het blok eerder daalt. De insiders, zoals Japan, China en Australië, zijn dus grote winnaars. Terwijl outsiders zoals de VS en de EU of India (dat zich op het laatste moment uit de RCEP-onderhandelingen terugtrok) de verliezers zijn. Vooral het ontbreken van India is een gemiste kans voor het RCEP. 

Maar dé belangrijkste conclusie die zich in toenemende mate opdringt is dat een Orwelliaanse opdeling van de wereld - tenminste wat handel betreft - meer en meer realiteit wordt. Geopolitiek is er één grote winnaar in dit RCEP-verhaal: China zal bij afwezigheid van India de dominante factor worden in dit nieuwe vrijhandelsblok in wording.