De terugkeer van oude risico’s

Aan de vooravond van de jaarlijkse bijeenkomst van het World Economic Forum (WEF) in Davos heeft het WEF ook zijn jaarlijkse rapport over de wereldwijde risico’s gepubliceerd. Het is gebaseerd op een enquête naar de risicoperceptie van 1200 experts in de wereld van academici, zakenlui, regeringen en de internationale gemeenschap.

De geënquêteerden zijn er niet optimistischer op geworden. In het rapport van vorig jaar gaf één op tien te kennen dat de wereld zou evolueren naar catastrofescenario’s. Vandaag ziet 13% dat gebeuren over een horizon van twee jaar. Over een horizon van tien jaar verwacht zelfs één op vijf een of andere catastrofe. 69% van de respondenten verwacht dat de wereld in de komende twee jaar heel volatiel zal blijven, met verrassingen. Vorig jaar was dat minder dan 42%.

De verrassende ontwikkelingen in het afgelopen jaar zijn daaraan niet vreemd. Begin 2022 was de pandemie en haar economische gevolgen nog een overheersend thema. Quasi niemand ging ervan uit dat in Europa een oorlog zou uitbreken. Maar het gebeurde toch, en mede doordat energie en voeding oorlogswapens werden, ontspoorde de inflatie en maakten centrale banken een veel abrupter dan algemeen verwacht einde aan het tijdperk van gemakkelijke toegang tot goedkoop geld. Met alle gevolgen van dien voor overheden, bedrijven en gezinnen. Ondertussen zorgde het post-corona economisch herstel - nog teveel onder de radar - voor een hausse van de koolstofemissies.

De turbulenties van het afgelopen jaar zorgen voor de terugkeer op het voorplan van ‘oude’ risico’s, zoals hoge inflatie, handelsoorlogen, kapitaalvlucht uit opkomende economieën, wijdverspreide sociale onrust, geopolitieke confrontatie en het spook van nucleaire oorlogsvoering. Het rapport merkt op dat weinigen in de huidige generatie van bedrijfsleiders en beleidsmakers daarmee ervaring hebben. De oude risico’s worden versterkt door relatief nieuwe ontwikkelingen in het wereldwijde risicolandschap, waaronder onhoudbare schuldniveaus, lage groei en investeringen, de-globalisering, een achteruitgang in de menselijke ontwikkeling na decennia van vooruitgang, de snelle en ongeremde ontwikkeling van technologie voor zowel civiel als militair gebruik en de toenemende druk van de klimaatverandering tegen de achtergrond van de steeds kleiner wordende kans om de opwarming tegen te gaan. Over de tienjaarhorizon houden zes van de tien belangrijkste risico’s verband met het milieu. Vier daarvan bekleden de hoogste plaats in de rangschikking. In de rangschikking over de tweejaarhorizon komen in de top vijf naast twee milieugerelateerde risico’s en het risico van een geo-economische confrontatie ook de risico’s van de hoge levensduurte en teloorgang van sociale cohesie en maatschappelijke polarisatie voor.

Het valt op dat de risicoperceptie van de experten niet congruent is met de recente risico-appetijt op de financiële markten. Sinds het najaar van 2022 is die weer toegenomen, zoals blijkt uit de afname van de VIX-index (zie grafiek). Misschien zijn de experten te zwartgallig. Maar heel waarschijnlijk wordt de risico-appetijt van de financiële markten ook te sterk aangewakkerd door de recent meevallende inflatiecijfers, die hun verwachtingen omtrent het toekomstige monetaire beleid te rooskleurig maken. De tijd zal het uitwijzen.