Op weg naar Europese corona-obligaties?
In tijden van hoog oplopende financiële of andere crisissen creëert een weekend vaak hoop op grote gecoördineerde acties. Voorlopig blijft het echter beperkt tot individuele acties zoals in België. Geen gecoördineerde actie van bijvoorbeeld de G7 om de stijging van de dollar af te remmen die het gevolg is van een niet-afhoudende vraag naar USD-liquiditeit in het financieel systeem. Ook op Europees vlak is er vooralsnog geen (financieel) raamwerk. De EU-commissaris voor economie en financiën, Paolo Gentiloni, laat echter verstaan dat er aan een fiscaal pakket op Europees niveau wordt gewerkt. Mogelijk kunnen er al beslissingen komen op een Europese top later deze week. Zo’n pakket moet natuurlijk ook gefinancierd worden. Simpel zou je kunnen stellen dat Europa een antwoord zoekt op de vraag: corona-obligaties, hoe kunnen of moeten die er uitzien?
Bij het in stelling brengen van een Europees fiscaal antwoord op de coronacrisis wordt gestart van een aantal bestaande Europese mechanismen. Er wordt dan in de eerste plaats gekeken naar het ESM, het Europees Stabiliteitsmechanisme. Dat werd in de nasleep van de financiële crisis opgericht om, indien nodig, steun te geven aan landen binnen de EMU die, zoals Griekeland, in moeilijkheden zouden komen. We gaan even voorbij aan een aantal juridische en technische specificaties van dit mechanisme. Het fonds heeft in principe zo’n €500 mld ter beschikking, vooral onder de vorm van garanties verstrekt door de lidstaten. Het ESM kan landen fondsen of kredietlijnen ter beschikking stellen. Die middelen zijn wel verbonden aan een engagement van de ontvangende landen om ‘op termijn’ hun budgettaire situatie op orde te brengen. Na zo’n ESM akkoord kan de ECB via het OMT-programma onbeperkt overheidsobligaties van het betrokken land opkopen als dat nodig is om de stabiliteit op de markt te verzekeren.
De structuur en de bouwstenen van de ESM en OMT-constructie geven in essentie ook de beslissingsknoop aan die Europese politici zullen moeten ontwarren. Vragen die een oplossing vragen: waarvoor mag het geld worden aangewend? Bijvoorbeeld enkel voor directe financiering van de gezondheidszorg of voor bredere economische doeleinden? Worden er budgettaire voorwaarden opgelegd naar de toekomst als landen zoals Italië of Spanje beroep doen op ESM fondsen? En wat kan de rol zijn van de ECB? Gaat de ECB de obligaties van het ESM opkopen?
Kortom, met een Europees antwoord op de coronacrisis komen we onvermijdelijk bij de financiële kern van de Europese constructie. Zal de coronacrisis ertoe leiden dat Europa een stap zet in de richting van gezamenlijke financiële verantwoordelijkheid om de grootste economische uitdaging in tientallen jaren het hoofd te bieden? En zal Europa, met steun van de ECB, stilaan evolueren in de richting van een soort van monetaire financiering? Met dit voor ogen worden het niet enkel belangrijke weken voor de economische toekomst maar zeker ook voor de voor het economisch en monetair project van Europa. De uitkomst van dit debat zal ook van essentieel belang zijn voor de relatieve kredietkwaliteit en dus de prijsontwikkeling van EMU overheidsobligaties.