Zonder auto geraken we er niet
De Vlaming is verknocht aan zijn auto. Zelfs voor zeer korte afstanden verkiezen veel Vlamingen de auto boven alternatieven zoals de fiets en wandelen. Dit is een probleem omdat ons wagenpark nog steeds voor een overgroot deel op fossiele brandstoffen rijdt en de omschakeling gaat nog steeds relatief traag. Het is van zeer groot belang dat, naast de omschakeling naar klimaatvriendelijke alternatieven voor de auto, de vergroening van het wagenpark een belangrijk onderdeel blijft van de duurzaamheidsplannen rond mobiliteit.
Je krijgt de Vlaming niet zomaar uit zijn auto
Volgens het meest recente Onderzoek VerplaatsingsGedrag (OVG) 2019-2020 van het Departement Mobiliteit en Openbare Werken van de Vlaamse overheid, verplaatst de Vlaming zich nog steeds voornamelijk met de auto. Het onderzoek, dat uitgevoerd werd tussen januari 2019 tot januari 2020, brengt het verplaatsingsgedrag van de Vlaming in kaart en geeft een inzicht in de vervoersmiddelen waarover gezinnen beschikken.
Een opvallende conclusie uit de cijfers is dat de Vlaming de auto niet alleen verkiest voor lange verplaatsingen maar ook voor korte tot hele korte trips (zie figuur 1). Zo domineert de auto als hoofdvervoersmiddel in alle categorieën, zelfs in de categorie van 0 tot 2 kilometer. In deze afstandscategoriën volgen het wandelen en het fietsen evenwel nog op een respectabele 34,8% en 20,9%. Naarmate de afstand toeneemt daalt het aandeel van deze vervoersmiddelen evenwel scherp.
Voor afstanden langer dan 5 kilometer is er zelfs amper nog sprake van concurrentie voor de auto. Het tweede meest gebruikte vervoersmiddel op de middellange afstand, de fiets, haalt slechts 8% marktaandeel op afstanden tussen 5 en 10 kilometer en verdwijnt volledig van de radar voor langere afstanden. Bij trajecten van meer dan 25 kilometer komt de trein naar voor als alternatief voor de auto. Al blijft ook dit vervoermiddel hangen op marktaandelen onder de 20%.
Zoals eerder aangehaald dateren de cijfers uit het onderzoek over het verplaatsingsgedrag van de Vlaming uit de periode voor de covid-19-pandemie. Het voorbije jaar zagen we heel wat veranderingen in het verplaatsingsgedrag van de Vlaming. De voornaamste verandering is het telewerken, dat op grote schaal verplicht werd tijdens de opeenvolgende besmettingsgolven. Dit heeft de intensiteit van het autoverkeer op de weg sterk gewijzigd. Dit blijkt ook uit de cijfers van het Vlaams Verkeerscentrum (zie figuur 2). In 2020 zagen we een sterke daling van de gemiddelde afstand die door alle wagens (excl. vrachtwagens) samen afgelegd werd per dag op de snelwegen in Vlaanderen. In normale jaren zweeft dit getal tussen de 45 en 55 miljoen. Tijdens de eerste lockdown daalde het gemiddeld aantal kilometers per dag naar 20 miljoen. In de maanden tussen de eerste en de tweede lockdown herstelde het verkeer zich evenwel snel en relatief volledig. Dit voedt het geloof dat de Vlaming zijn auto niet snel de rug toe zal keren. Eens het ‘normale’ leven terug kan hervatten zal de auto opnieuw veelvuldig uit de garage gehaald worden.
Wagen valt niet te negeren, een gepast beleid blijft noodzakelijk
Vanuit een duurzaamheidsstandpunt is het dan ook belangrijk om de vergroening van het wagenpark als belangrijk criterium op te nemen in de beleidsbeslissingen. Voor een deel is de omschakeling al bezig. Dit zien we in de registratiecijfers van nieuwe voertuigen. Plug-in hybride elektrische personenwagens maakten een zeer grote opwaartse sprong in 2020 (zie figuur 3). Toch is het aandeel van de alternatieve brandstoffen in de totale registraties van personenwagens nog steeds minder dan 25%, Er is dus nog een lange weg te gaan.
Bovendien zal het nog jaren duren voordat ons wagenpark er significant anders zal uitzien. In het huidige wagenbestand zijn diesel- en benzinewagens nog steeds met grote voorsprong in de meerderheid. Zo waren beide nog goed voor bijna 97% van de voertuigen in gebruik in 2019 (zie figuur 4).
Volgens cijfers van de ACEA, was de gemiddelde leeftijd van een personenwagen in België 9,1 jaar in 2019. Dit gemiddelde ligt weliswaar lager dan het gemiddeld van de EU (11,5 jaar) maar het geeft wel aan dat het waarschijnlijk nog meerdere jaren zal duren voordat ons wagenpark er gevoelig anders uit zal zien, zeker als we het relatief lage aandeel van alternatieve brandstoffen in de registraties van nieuwe wagens in beschouwing nemen.
Of en in welke mate de gedragsveranderingen tijdens de covid-19-pandemie een blijvend karakter zullen hebben valt nog af te wachten. Eens het normale leven zich hervat zal het oude verplaatsingspatroon zich allicht voor een groot deel herstellen. De flexibiliteit en het comfort van een wagen blijft een belangrijke reden om de fiets aan te kant te laten, zelfs voor korte afstanden. Het is daarom van zeer groot belang dat, naast de stimulering van alternatieven voor de auto, de vergroening van het wagenpark een belangrijk onderdeel blijft van duurzaamheidsplannen rond mobiliteit. Zonder bijkomende aanmoediging van wagens die op alternatieve brandstoffen rijden zal het immers nog lang duren voor ons wagenpark aangepast is.