Nieuw Grieks drama in de maak?
De Griekse economie beleeft momenteel een wonderbaarlijk herstel. Niemand had dit enkele jaren geleden verwacht. De vorige Griekse regering, een coalitie tussen de radicaal-linkse partij Syriza en de rechts-populistische partij Onafhankelijke Grieken, onder leiding van de premier Alexis Tsipras, bouwde tegen alle verwachtingen in een verstandshuwelijk op met de Europese instellingen. Daardoor werd Europa tegelijk vriend en vijand. Als vriend behoedden Europese fondsen Griekenland voor een faillissement, maar tegelijk gold Brussel – zoals zo vaak – als de boosdoener voor alle pijnlijke hervormingen en besparingen. Het palmares van de regering Tsipras is indrukwekkend. Nooit eerder werden in Griekenland dergelijke draconische maatregelen doorgevoerd. Het water stond hen dan ook aan de lippen. Maar het hele proces is een calvarietocht geweest om nooit nog te herhalen.
Niet verwonderlijk sneuvelde Tsipras bij de recente parlementsverkiezingen. Hij werd opzij geschoven door een rechts-conservatieve coalitie onder leiding van Kyriakos Mitsotakis. De nieuwe premier wil het hervormingsprogramma van zijn voorganger verderzetten, liefst nog wat meer en sneller. De nieuwe regering zit echter niet meer gevangen in een strak Europees keurslijf. De bijkomende hervormingen zijn dus een vrije keuze van de Griekse regering, die hiermee hoopt de structurele problemen uit het verleden definitief van zich af te schudden. Vanuit economisch standpunt is deze beleidskeuze goed nieuws. Gesteund door de lage rentes en de blijvende Europese financiële steun is dit het uitgelezen moment om de Griekse economie verder te hervormen en fundamenteel te versterken.
Enkele cijfers tonen aan dat het hervormingspad vruchten afwerpt, maar de uitdagingen blijven groot. De Griekse werkloosheidsgraad bereikte een piek van 27,7% in maart 2015, maar daalde intussen tot 18%. Na jaren van inkrimping groeide de Griekse economie in 2017 (1,5%) en 2018 (1,9%) opnieuw, weliswaar bescheiden. Maar de vraag is hoe lang de Griekse bevolking in dit verhaal zal meegaan. Stakingen en betogingen beheersen opnieuw het Griekse straatbeeld. Bovendien moeten ook de financiële markten geduld blijven tonen. De Griekse langetermijnrente volgde dan wel de internationale neerwaartse trend, maar iedereen beseft dat de huidige 10-jaarse overheidsobligatierente van 1,35% absoluut niet het risicoprofiel van het land weerspiegelt.
Een aantal structurele zwakten in de Griekse economie zijn zorgwekkend. Om te beginnen is de hervormingsagenda niet afgewerkt, en de vraag is of afwerking zonder Europese druk mogelijk zal zijn. De publieke schuldgraad blijft torenhoog, terwijl de Griekse bankensector bijzonder zwakke balansen heeft. Het zwakke financiële systeem en de onzekere toekomst zorgen ervoor dat de kredietverlening door Griekse banken nog steeds krimpt, terwijl de aandeel van niet-performante leningen hoog blijft (zie figuur). Bijkomende belastingen zijn gebaseerd op een te beperkte belastingbasis. Besparingen zijn vaak ad hoc doorgevoerd en reduceren het groeipotentieel. Griekenland beschermt zich momenteel ook nog altijd artificieel door kapitaalcontroles en liquiditeitsvoorzieningen. Bovendien blijft de Griekse competitiviteit zwak. Pijnlijk is uiteraard dat de succesvolle Griekse toerismesector nu ook nog eens wordt getroffen door het faillissement van de Thomas Cook Group.
Griekenland blijft dus een explosieve cocktail. De recente successen zijn niet structureel en kunnen snel worden omgekeerd. De risico’s zijn kleiner dan tijdens de financiële crisis en de Europese schuldencrisis dankzij de doorgevoerde hervormingen. Maar fundamenteel blijft de Griekse odyssee nog altijd een Trojaans paard in de Europese stal.
Jan Van Hove, KBC Group Chief Economist