Polen legt juridische bom onder Europees recht

Het zogenaamde voorrangbeginsel houdt in dat EU-lidstaten geen wetgeving mogen implementeren die strijdig is met het Europees recht. Polen (en Hongarije) is met Europa al jaren verwikkeld in een pittige discussie over de rechtstaat. De grootste Poolse partij PiS is al even bezig met een ommezwaai van het juridisch bestel met maatregelen waarbij de haren van Europa recht gaan staan. Een van die beslissingen betrof de oprichting van een disciplinaire kamer, bestaande uit (regeringsgezinde) leden gekozen door het Poolse parlement, die Poolse rechters tot de orde roept als ze zich bijvoorbeeld politiek uitlaten (lees: zich kritisch uiten over PiS) of de “onafhankelijkheid” van het juridisch systeem in twijfel trekken. De gevolgen voor de gesommeerde rechters variëren van boete tot ontslag. Dat schoot bij Europa in het verkeerde keelgat omdat de regering op die manier wel erg veel controle verwerft over de rechterlijke macht. En dat is strijdig met de zogenaamde “rule of law”. Het verplichtte Polen vorig jaar al en dinsdag nogmaals om de bewuste kamer op te schorten.

Het Pools grondwettelijk hof oordeelde gisteren dat die eis ongegrond en in strijd met de Poolse grondwet is. In principe legt het dus het voorrangsbeginsel naast zich neer en dat wordt beschouwd als een grove schending. Het ondermijnt de Europese legitimiteit en brengt andere lidstaten mogelijk op gelijkaardige ideeën. Een kordaat Europees optreden zal nodig zijn om de geloofwaardigheid intact te houden. In een tegenantwoord, oordeelde het Europees Hof van Justitie zopas weinig verrassend dat de disciplinaire kamer in strijd is met de Europese wetgeving. De kous is daarmee niet af. Europa beschikt over procedures die Polen kunnen afsnijden van de miljarden aan steun die het van de EU ontvangt. Het gaat dan niet alleen om de “reguliere” (jaarlijkse) middelen maar ook om fondsen uit het Europees herstelfonds. Dat is echter een lang proces zodat er op korte termijn niet meteen iets verandert. Toch zijn de recente ontwikkelingen geenszins positief voor (het imago van) Polen en de zloty. Behalve economische onzekerheid moeten investeerders almaar meer rekening houden met juridische beslommeringen. Het is waarschijnlijk een van de redenen voor de zwakke prestatie van de Poolse munt de afgelopen dagen en weken. De algemeen fragiele risicocontext helpt uiteraard ook niet. EUR/PLN handelt vandaag in de buurt van 4,57. Begin juni was dat nog 4,45.